Metropolis

Metropolis, İzmir’in Torbalı İlçesinde, Yeniköy ve Özbey mahalleleri arasındaki bir tepe ve yamaçlarında kurulmuş olan İon kenttir. Torbalı Ovasına hâkim 142 m. rakımlı bu tepe aynı zamanda kentin akropolisi olarak seçilmiştir. Akropolis’te tespit edilen en erken buluntular Erken Tunç Çağı’na tarihlendirilen içe dönük ağızlı kâselerdir. Orta Tunç Çağında, dönemin yaygın özelliğini yansıtan kırmızı renkli omurgalı kâseler ve gri renkli Kuzeybatı Anadolu seramiğini akropolis’te tespit etmek mümkün olmuştur. Geç Tunç Çağında ise bölgedeki Hitit etkisini gösteren buluntulara Metropolis’te ve 7 km kuzeyindeki Bademgediği Tepe’de (Puranda?) rastlanmaktadır. Yakın çevredeki en erken yerleşim izleri Geç Neolitik-Erken Kalkolitik Döneme kadar uzanır. Metropolis, Protogeometrik ve Geometrik Dönem’de küçük bir yerleşim görünümüne sahiptir. Bu süreci yansıtan seramik parçalarına sadece kent akropolisi’nde rastlanmıştır. MÖ 5. yüzyıl boyunca ve MÖ 4. yüzyılın başlarında bölgenin diğer yerleşimlerinde olduğu gibi Metropolis’te de bir tarihsel boşluk (hiatus) süreci gözlemlenmektedir. MÖ 4. yüzyılın ortalarından itibaren kent akropolisi’ndeki az sayıda seramik parçası ve tiyatro bölgesindeki mezar buluntuları ile tekrar yaşam izlerini takip edebilmek mümkündür. Metropolis’in bugün görülen hipodamik kent planlamasının ise MÖ 3. yüzyılda tüm Anadolu’da etkin olan Seleukoslar zamanında başladığı ve MÖ 2. yüzyıldan itibaren Pergamon Krallığı sürecinde hızlandığı düşünülür. Kaystros (Küçük Menderes) Nehri’nin ve ovanın getirdiği zenginlik çağlar boyunca bölgenin canlı kalmasında etken olmuştur. Kentin temel geçim kaynağını bağcılık ve şarap üretimi oluşturur. Strabon, Metropolis’te üretilen şarapların ününden bahseder. Kentte gerçekleştirilen kazılarda, Metropolis ya da yakın çevresinde üretilmiş olabileceği düşünülen Nikandros grubu mühürlü amphora’lara parçalar, Metropolis’in ticari ilişkilerini gösterir. Grubu temsil eden amphora’lara Anadolu’nun Ege ve Akdeniz kıyıları dışında, Delos, Tenos ve Atina’da, Karadeniz kıyılarında, Levant Bölgesinde, Mısır’da İskenderiye başta olmak Crocodilopolis-Arsinoe, Akoris, Tebtynis ve Bouto’da, MÖ 2. yüzyıl boyunca rastlanmaktadır. Metropolis’in stratejik öneme sahip olan konumu Torbalı Ovasının coğrafi yapısı ile doğrudan ilişkilidir. Doğu-batı doğrultusunda uzanan Tmolos (Bozdağlar) ve Messogis (Aydın Dağları) Dağları arasındaki verimli Kaystros (Küçük Menderes) havzasının batı ucunda kurulan Metropolis, ovaya hâkim pozisyonu sayesinde hem geçiş yollarını hem de yakın çevresindeki tarım arazilerini kontrol altında tutmaktadır Bunun yanı sıra, Metropolis komşusu olan, Ephesos ve Smyrna gibi iki büyük kenti birbirine bağlayan ticaret yolunun ortasında bulunur.